توسط :
اقتصاد ۲۴ نوشت: بامداد ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، چند انفجار در نزدیکی یکی از پایگاه‌های هوایی ایران در کرمانشاه و همچنین یک تأسیسات راداری در اطراف همدان. خبر از اقدام نظامی محدود، اما هدفمند اسرائیل داد.
ساعتی بعد، اما مشخص شد این یک حمله و تجاوز نظامی تمام عیار علیه ایران است و به این ترتیب در مرحله بعد این مردم تهران بودند که حدود ساعت ۳ بامداد ۲۳ خرداد با وحشت از خواب پریدند و شاید به خیابان ریختند، زمانی که متوجه می‌شوند، اهدافی در پایتخت ایران هدف گرفته شده‌اند.
این البته در شرایطی است که ایران در حال مذاکره با آمریکا بود و روز ۲۵ خرداد قرار بود در عمان بار دیگر وزیر خارجه ایران و نماینده رئیس جمهور آمریکا یکدیگر را ملاقات کنند.
گزارش‌های تحلیلی بین‌المللی و اظهارات غیررسمی مقامات اطلاعاتی غربی نشان می‌دهند که حمله اسرائیل پاسخی پیش‌دستانه به فعالیت‌های هسته‌ای ایران و همکاری‌های اخیر با روسیه و گروه‌های مقاومت منطقه‌ای است. علاوه بر این، برخی منابع از تلاش موساد برای اخلال در ساختار فرماندهی سامانه‌های پدافندی ایران خبر داده‌اند.
هدف دیگر می‌تواند آزمون واکنش داخلی ایران در آستانه گام‌های هسته‌ای جدی‌تر باشد. در این زمینه، حمله می‌تواند نوعی محرک باشد برای واداشتن ایران به تصمیمات رادیکال، از جمله خروج از پیمان NPT.
مجلس و موج واکنش‌های احساسی و تهدید به خروج از NPT
در روزهای اخیر، برخی نمایندگان مجلس از جمله میثم ظهوریان (نماینده مشهد)، از تهیه طرح سه فوریتی برای خروج ایران از معاهده NPT سخن گفتند. این اظهارنظرها، به سرعت در فضای مجازی بازتاب یافت و حتی برخی رسانه‌های خارجی آن را تصویب خروج از NPT تلقی کردند.
اما بررسی دستور کار رسمی مجلس نشان می‌دهد که هیچ طرحی در این باره به تصویب نرسیده و حتی در دستور کار روز یکشنبه نیز نبوده و تنها سید علی مدنی‌زاده به عنوان وزیر اقتصاد رأی اعتماد گرفت و پس از آن مجلس تعطیل شد.
با این حال، صرف طرح چنین موضوعی، نشانه‌ای از فضای ملتهب و فشار روانی موجود بر سیاست‌گذاران ایران است.
پیمان NPT چیست و چرا اهمیت دارد؟
NPT (پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای) یک توافق بین‌المللی است که سه هدف کلیدی دارد:
-جلوگیری از گسترش سلاح هسته‌ای
-خلع سلاح کشورهایی که سلاح دارند
-حق استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای برای کشورها
ایران در سال ۱۳۴۷ به این پیمان پیوسته و طبق آن متعهد شده است به دنبال ساخت بمب هسته‌ای نرود، در عوض، حق استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را دارد و باید تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) فعالیت کند.
خروج از NPT چرا خطرناک است؟
در نگاه اول، خروج از NPT شاید نشانه‌ای از “اقتدار” و “واکنش قاطع” به تجاوز اسرائیل تلقی شود، اما واقعیت بسیار پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر است:
۱. مشروعیت بین‌المللی ایران در موضوع هسته‌ای از بین می‌رود
خروج از NPT به معنای نقض تعهدات بین‌المللی است، لذا ایران دیگر نمی‌تواند ادعا کند که فعالیت‌های هسته‌ای‌اش صرفاً صلح‌آمیز است و راه را برای اتهام‌زنی‌های بیشتر و حتی تحریم‌های سنگین‌تر باز می‌کند.
۲. بهانه کامل برای ارجاع پرونده به شورای امنیت
در حال حاضر، بازگشت به «مکانیسم ماشه» یا تحریم‌های شورای امنیت، با مانع‌هایی روبه‌روست، اما خروج رسمی ایران از NPT، بهانه‌ای بی‌چون و چرا برای اجماع جهانی علیه ایران فراهم می‌آورد.
۳. تسریع در اقدامات نظامی یا اطلاعاتی اسرائیل
اسرائیل سال‌هاست از برنامه هسته‌ای ایران ابراز نگرانی می‌کند. خروج ایران از NPT می‌تواند حمله‌های نظامی گسترده‌تر یا حملات سایبری و اطلاعاتی را برای تل‌آویو مشروع کند.
۴. خطر فروپاشی دیپلماسی و تعامل با شرق
چین، روسیه و حتی هند – که ایران به آنها به عنوان متحد استراتژیک نگاه می‌کند – نسبت به عدم اشاعه سلاح هسته‌ای حساس‌اند. خروج از NPT، حتی این کشورها را در موقعیت دشوار تعامل با ایران قرار می‌دهد.
۵. از دست رفتن فرصت‌های اقتصادی و فناوری
بدون NPT، دسترسی ایران به فناوری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز، کمک‌های علمی و فنی، و حتی مشارکت در پروژه‌هایی مثل راکتورهای نسل جدید، عملاً منتفی می‌شود.
عواقب امنیتی خروج کشورها از NPT
دولت‌ها می‌توانند با ارسال اخطار سه‌ماهه به تمامی اعضای معاهده و شورای امنیت سازمان ملل، از حق خود در ماده ۱۰ معاهده برای خروج استفاده کند و از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پروتکل الحاقی آن جدا شوند، اما خروج کشورها از آن تبعاتی نیز برایشان دارد.
معاهده NPT، چون از معاهداتی است که ارتباط مستقیم با امنیت ساختار بین الملل دارد، یک ماهیتی امنیتی دارد لذا ارتباط مستقیمی با شورای امنیت سازمان ملل پیدا می‌کند، در حقیقت خروج کشورها از این معاهده را می‌توان تهدیدی برای امنیت جهانی دانست و برای کشور خارج شده شرایط حساس و چالش‌زا ایجاد کند.
اعمال تحریم‌های سیاسی و اقتصادی یکی از تبعات خروج کشورها از NPT است که مشکلات داخلی و سیاسی زیادی ایجاد خواهد کرد و عملاً کشور خارج شده از معادلات بین‌المللی کنار گذاشته خواهد شد.
تصمیم‌سازی در طوفان هیجانات
مساله اکنون این است که حمله اسرائیل به ایران، فارغ از سطح خسارات، یک رویداد راهبردی و خطرناک بوده؛ اما پاسخ به آن باید دقیق، سنجیده و متناسب با منافع ملی باشد. تهدید به خروج از NPT، شاید در کوتاه‌مدت صداهای اعتراضی را راضی کند، اما در بلندمدت می‌تواند امنیت ملی، ثبات اقتصادی و جایگاه بین‌المللی ایران را به شدت تضعیف کند.
واکنش راهبردی ایران نباید در دام تحریک دشمن بیفتد؛ بلکه باید با حفظ اصول حقوقی، استفاده از حمایت منطقه‌ای و حفظ ابزارهای دیپلماتیک، راهبردی هوشمندانه و پایدار را پی بگیرد.
